Nederland moet het klimaatbeleid flink opschroeven om de Europese klimaatdoelstellingen te halen. Dat stelde Trouw op 21 april 2021 naar aanleiding van het nieuws dat Europa het klimaatdoel verhoogt naar 55% minder uitstoot van broeikasgassen in 2030. Een belangrijk onderdeel van klimaatbeleid is het verduurzamen van de openbare verlichting.
Veel gemeenten worstelen hier mee. Of ze lopen wel op schema, maar weten niet goed hoe ze de klimaatmaatregelen in hun voordeel laten werken. Naast energiebesparing willen ze namelijk ook maximale veiligheid, kostenbesparing en een versterking van de culturele en economische positie van hun dorp of stad.
In dit artikel vind je een handig overzicht van de klimaatdoelstellingen, tips om ze te halen en een uitleg over hoe je met duurzaam lichtontwerp aan de slag gaat in jouw gemeente.
In 2016 werd het VN-Klimaatakkoord van Parijs ondertekend door staatssecretaris Dijksma als voorzitter namens de 28 lidstaten van de Europese Unie. Het belangrijkste doel is om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, namelijk 40% minder uitstoot in 2030. Dit doel is nu opgeschroefd tot 55%.
Voor de Nederlandse overheid is er dus veel werk aan de winkel. Bedrijven en burgers moeten gestimuleerd worden om klimaatneutraal te worden, maar ook de overheid zelf moet investeren in energiezuinig en milieuvriendelijk beleid. Hier is een belangrijke taak weggelegd voor gemeenten. Zij moeten de openbare verlichting verduurzamen. Ook moeten ze hun kantoren isoleren om in aanmerking te komen voor het verplichte energielabel C.
Aan welke eisen moet de openbare verlichting voldoen? Het Klimaatakkoord zoals afgesproken in 2019 heeft de doelstellingen uit het SER Energieakkoord van 2013 overgenomen. Deze doelen zullen met de verhoging van het klimaatdoel naar 55% minder uitstoot nog aangescherpt worden. Het gaat vooralsnog om de volgende punten:
Ben je benieuwd hoe ver jouw gemeente is met de klimaatdoelstellingen? Kijk dan eens op de klimaatmonitor van de Rijkswaterstaat. Voor veel gemeenten valt het resultaat tegen. Of ze zijn wel goed op weg, maar willen graag weten hoe ze de klimaatmaatregelen in hun voordeel laten werken.
Een goede tip is om te onderzoeken of je in aanmerking komt voor subsidies. Signify heeft de belangrijkste subsidieregelingen op een rijtje gezet. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de Groenfinanciering: een lening voor gemeenten om de verduurzaming van verlichting in de openbare ruimte te financieren.
Daarnaast biedt de Rijksoverheid steun door middel van de Green Deal. Gemeenten die tegen problemen aanlopen tijdens het verduurzamen maken hier aanspraak op. De Rijksoverheid helpt bijvoorbeeld met het aanpassen van wet- en regelgeving of bemiddelt tussen betrokken partijen.
Tot slot helpt het gemeenten om samen met een lichtontwerper kritisch naar de openbare verlichting te kijken. Een lichtontwerper werkt deskundig en onafhankelijk. Hij ontwerpt niet alleen duurzame verlichting, maar geeft ook advies op het gebied van veiligheid en kostenbesparing. Zo haal je als gemeente alle voordelen uit de verplichte energiebesparing.
Waar moet je op letten bij het energiezuinig maken van de openbare verlichting? Hieronder volgen de belangrijkste punten waar een lichtontwerper rekening mee houdt. Meer informatie hierover is ook te vinden in ons artikel over kostenbesparing met duurzaam lichtontwerp.
Zoveel mogelijk licht levert de maximale veiligheid op, zo is de gedachte. Maar klopt dit wel? Overbelichting zorgt juist voor gevaarlijke situaties, bijvoorbeeld als automobilisten verblind worden door het licht.
Bovendien is minder verlichting in bepaalde situaties juist veiliger, omdat licht overzicht creëert. Denk bijvoorbeeld aan minder verlichting op rechte wegen, zodat de feller verlichte kruispunten beter opvallen.
Een overdaad aan verlichting levert dus schijnveiligheid op en kost onnodig veel geld, energie en grondstoffen. Onderzoek daarom kritisch waar je echt licht nodig hebt. Tussen kruispunten in heb je waarschijnlijk minder verlichting nodig. Ook is het een mogelijkheid om de weg aan één kant te verlichten in plaats van aan beide kanten.
Vaak denken gemeenten eerst aan het vervangen van de bestaande verlichting met led-lampen. Dat is inderdaad een belangrijke stap, maar niet het complete verhaal. De grootste besparing van energie, grondstoffen en milieu zit in een lager lichtniveau, maximale afstand tussen de lantaarnpalen en alleen licht waar je het echt nodig hebt.
Deze besparing doet geen afbreuk aan veiligheidsnormen. Het menselijke oog neemt het in veel gevallen namelijk niet waar als het lichtniveau tot 20% minder fel is. Veel openbare plaatsen zijn dus onnodig overbelicht. Bovendien zijn armaturen steeds efficiënter geworden, waardoor het licht optimaal verspreid wordt.
Maak daarom slim gebruik van de volgende twee samenhangende principes voor optimale energie- en kostenbesparing:
De meeste lichtmasten hebben tegenwoordig een smartsysteem waarmee ze in- en uitgeschakeld worden. Maar is het echt nodig om elke lichtmast afzonderlijk te besturen met een stand-alone systeem? Of is een control system op straat- of wijkniveau ook voldoende?
Bedenk hierbij goed of het smartsysteem jouw doel dient en de kosten niet hoger zijn dan de baten. Elk smartsysteem verbruikt niet alleen energie en grondstoffen, maar kost ook extra geld. Niet alleen voor de aanschaf, maar ook voor het abonnement en onderhoud.
Een lichtontwerper geeft onafhankelijk advies over wat jij nodig hebt voor optimale openbare verlichting. Vaak blijk je helemaal geen smartsysteem voor elke individuele lichtmast nodig te hebben.
Duurzaamheid zit in de kleine lettertjes. Houd bij de aanschaf van nieuwe verlichting niet alleen rekening met het energieverbruik, maar ook met de levensduur van de armatuur en het benodigde onderhoud. Daarnaast is het goed om de herkomst van de armaturen te controleren. Waar zijn ze gefabriceerd en leeft de fabriek de milieuregels wel na?
Je bespaart veel energie en grondstoffen door te letten op deze technische specificaties. Schakel een lichtontwerper in als je hulp nodig hebt bij het vergelijken van verschillende armaturen. Een lichtontwerper werkt merkonafhankelijk en geeft deskundig advies. Door zijn kennis van de markt, krijg je vaak ook de scherpste offertes.
Het verduurzamen van de openbare verlichting is een onmisbare stap voor het halen van de klimaatdoelstellingen. Je bereikt de doelstellingen door niet alleen te investeren in energiezuinige led-verlichting, maar ook door kritisch te kijken naar waar er verlichting nodig is, het gewenste lichtniveau, de afstand tussen lantaarnpalen, benodigde smartsystemen en technische specificaties.
Een lichtontwerper adviseert je bij al deze zaken. Hij houdt hierbij rekening met de klimaatdoelstellingen, jouw budget en de sociaal-culturele positie van jouw dorp of stad. Hierdoor bespaar je niet alleen energie, maar ook kosten. Bovendien creëer je culturele waarde met de openbare verlichting.
Verlichting is namelijk niet alleen nodig voor de zichtbaarheid en veiligheid, maar vertelt ook het verhaal van jouw gemeente. Denk bijvoorbeeld aan het aanlichten van herkenningspunten, zoals belangrijke gebouwen, monumenten en pleinen. Lees hierover meer in ons artikel over lichtroutes.
Wil je snel inzicht krijgen in de kansen, uitdagingen en kosten van het verduurzamen van de openbare verlichting? Misschien wil je graag het totale kostenplaatje duidelijk hebben voordat je investeert in duurzame verlichting. Of ben je hier al mee bezig, maar wil je graag onderzoeken of je op koers ligt met je doelstellingen.
Een Light Scan biedt in beide gevallen uitkomst. Deze scan geeft jou alle inzichten om met duurzaam en kostenefficiënt lichtontwerp aan de slag te gaan in jouw gemeente. Je krijgt een adviesrapport met de uitdagingen en kansen, uitkomsten van gebruikersonderzoek, investeringskosten en mogelijke subsidies.
De impact van verlichting is altijd te meten en dus bij te sturen waar nodig. Denk hierbij aan de verbruikte energie en de veiligheid op straat. Ook is de subjectieve beleving van de inwoners meetbaar. Het is handig om te weten wat er bij burgers speelt om ze enthousiast te maken voor het gewenste duurzame beleid.
Lees op onze website meer over duurzaam en kostenefficiënt lichtontwerp voor de openbare ruimte. Of neem contact op om te overleggen over de mogelijkheden.
Over de auteur
Arjen van der Cruijsen werkt sinds 2012 als lichtontwerper. Daarvoor rondde hij de Master in Architecturaal Lichtontwerp af aan de Polytechnische Universiteit van Madrid. Hij ontwerpt licht voor bedrijven, overheden en particulieren op basis van de nieuwste technieken en inzichten. Dit doet hij volgens de filosofie: Licht draait om jou. Het laat je zien, kijken en verwonderen.
Stuur een WhatsApp