Arjen van der Cruijsen Lichtontwerp
Menu
Menu
Arjen van der Cruijsen Lichtontwerp
Openbare verlichting is een van de grootste kostenposten voor gemeenten, maar vaak betalen ze onnodig veel. Ook staan gemeenten onder druk om de duurzaamheidsdoelen te halen. De standaardoplossing? Smart lighting, extra sensoren en dure systemen. Maar wat als de grootste besparing niet zit in meer technologie, maar in minder, slimmer en beter verlichten zonder extra kosten?
Proefproject Binnenbijster in Waspik (een kern binnen gemeente Waalwijk) laat zien dat gemeenten tot 72% energie kunnen besparen zonder extra investeringen in slimme systemen. Minder energieverbruik leidt direct tot minder kosten en milieuvervuiling, maar niet tot minder veiligheid. Een bewonersenquête laat bovendien zien dat de inwoners zelf ook het meest enthousiast waren over de energiezuinigste lichtoplossing.
Lees in dit artikel wat de doelen en ons plan van aanpak waren, hoe wij onze lichtoplossingen getest hebben en wat de uiteindelijke resultaten waren.
Net als andere gemeenten wil ook Waalwijk de verlichting energiezuiniger maken, de duurzaamheidsdoelen halen en een leefbare woonomgeving creëren voor de inwoners.
Het proefproject Binnenbijster had de volgende doelen voor de verlichting:
Om de doelen voor Binnenbijster te behalen, moet het beleid aangescherpt worden en de duurzaamheid versneld. Hierbij houden we een goede balans tussen duurzaamheid en kostenefficiëntie. Als eerste stap hebben we de huidige situatie geanalyseerd en digitaal gemodelleerd met de Light Scan. Zo weet je als gemeente direct waar je aan toe bent.
Onze oplossing is om het licht op basis van wetenschappelijk onderzoek te ontwerpen en kritisch te kijken waar licht nodig is en hoeveel licht volstaat. We weten dat de grootste besparing van energie, grondstoffen en milieu zit in een lager lichtniveau, maximale afstand tussen de lantaarnpalen en alleen licht waar je het echt nodig hebt. Op deze manier zijn er ook flinke kostenbesparingen te realiseren en slaan we twee vliegen in één klap.
Een voorbeeld van een concrete afweging is of we de afstand tussen de lichtmasten gaan aanpassen. Maximale afstand tussen lantaarnpalen levert energiebesparing op, maar het verplaatsen van de lantaarnpalen is erg duur omdat je de afsluiting dan moet losmaken en weer opnieuw moet koppelen. Daarom hebben we de lantaarnpalen op dezelfde plek laten staan. Zo kiezen we voor duurzaamheid en energiebesparing, maar op een realistische en budgetvriendelijke manier.
Ons plan is om alle lichtpunten te vervangen door een duurzamer ontwerp met een lager lichtniveau. Maar hoe weten we voor welke lichtoplossing we gaan? Hiervoor hebben we metingen verricht en een enquête afgenomen onder de bewoners.
In Nederland gelden bepaalde lichtnormen voor de hoeveelheid licht per vierkante meter, maar als gemeente beslis je uiteindelijk zelf over de specifieke lichtklasse. In Binnenbijster hebben we de bestaande verlichting gemeten met een lichtmeet robot die we hiervoor speciaal ontwikkeld hebben. Zo kunnen we objectief meten welk lichtniveau er daadwerkelijk is en onderzoeken of dat voldoende is. Het bleek dat de bestaande verlichting de lichtklasse waarvoor het ontworpen was niet haalde. De armaturen waren al oud, waardoor de lichtsterkte en gelijkmatigheid minder was.
Vervolgens stelden we onszelf de vraag: vinden we dat er nu voldoende licht is? En dat bleek zo te zijn. Verschillen in lichtniveau tot 20% zijn niet of nauwelijks waarneembaar voor mensen en net zo veilig. We besloten om dit bestaande lichtniveau te realiseren, alleen dan met nieuwe en energiezuinige armaturen. We gaan dus een lichtklasse lager. De nieuw te realiseren verlichting hebben we van tevoren getest en zorgvuldig gemeten op de hoeveelheid licht en kwaliteit.
We hebben drie verschillende armaturen geselecteerd voor de wijk Binnenbijster. De bewoners konden via een enquête hun stem laten horen en kiezen welke verlichting zij het meest passend vonden. We hebben een aantal lichtpunten vervangen door de nieuwe armaturen met informatieborden erbij voor de bewoners. Zo konden we de nieuwe verlichting niet alleen technisch meten, maar konden de inwoners het ook zelf beleven.
Hieronder zie je een figuur van de drie soorten verlichting waaruit de bewoners konden kiezen. In de enquête konden ze per type verlichting aangeven of ze de hoeveelheid licht voldoende vonden en hoe ze de straatverlichting ervaren voor hun leefomgeving.
Uit de enquête bleek dat alle drie de nieuwe soorten verlichting in de smaak vielen, maar de Brisa met 36% het populairst was. Deze armatuur schijnt volgens de bewoners goed op de straten, maar niet hinderlijk op de huizen. Een bewoner gaf bijvoorbeeld aan: ‘Geeft het minste licht. Mag zelfs nog minder zijn. De andere zijn te fel, zeker als alles de hele nacht blijft branden.’ En een ander merkte op: ‘De Brisa schijnt ook het minste de slaapkamers in’.
De Brisa is de armatuur die het energiezuinigst is en daardoor het meest zal bijdragen aan het behalen van de klimaatdoelstellingen én het meest budgetvriendelijk is op lange termijn. Daarom hebben we gekozen voor dit type verlichting.
De gemeente bespaart door de nieuw geplaatste armatuur direct 72% energie, en dus ook op kosten en CO2-uitstoot. De Brisa heeft een 4A dimregime, wat betekent dat je verschillende lichtniveaus kunt kiezen. Tijdens de ochtendspits heb je bijvoorbeeld een ander lichtniveau nodig dan tijdens het holst van de nacht. Hierdoor bespaart de gemeente nog een extra 34% aan energie. Dit alles zorgt voor minder lichtvervuiling, wat mens en milieu ten goede komt.
Door deze grote energiebesparingen, blijkt ook dat er geen extra smartsysteem nodig is. Met een smartsysteem kun je elke lichtmast afzonderlijk besturen en het levert mogelijk een paar procent extra energiebesparing op. Maar een smartsysteem is erg prijzig, zowel de aanschaf als het abonnement en onderhoud, en verbruikt zelf ook weer energie en grondstoffen. Voor die paar procent extra besparing boven op ons al mooie resultaat wegen de baten niet op tegen de kosten.
Wil jij net als Binnenbijster ook profiteren van energie- en kostenbesparing en de klimaatdoelen halen? Een goede eerste stap is om een Light Scan te laten doen.
Op basis van de Light Scan ontvang je een adviesrapport met de uitdagingen en kansen, uitkomsten van gebruikersonderzoek, investeringskosten en mogelijke subsidies. Zo krijg je snel inzicht in de kansen, uitdagingen en kosten van het verduurzamen van de openbare verlichting in jouw gemeente.
Handig voor als je het totale kostenplaatje duidelijk wilt hebben voordat je investeert in duurzame verlichting. Of als je hier al mee bezig bent, maar graag wilt onderzoeken of je op koers ligt met je doelstellingen.
Over de auteur
Arjen van der Cruijsen werkt sinds 2012 als lichtontwerper. Daarvoor rondde hij de Master in Architecturaal Lichtontwerp af aan de Polytechnische Universiteit van Madrid. Hij ontwerpt licht voor bedrijven, overheden en particulieren op basis van de nieuwste technieken en inzichten. Dit doet hij volgens de filosofie: Licht draait om jou. Het laat je zien, kijken en verwonderen.